Samuel de Lange senior (Rotterdam, 9 juni 1811 – Rotterdam, 15 mei 1884)
Organist, stadsbeiaardier, muziekdocent en componist.
Gehuwd met Johanna Molijn. Uit dit huwelijk werden vier zoons en drie dochters geboren, waarvan een zoon en een dochter op jonge leeftijd overleden. Na het overlijden van Johanna Molijn hertrouwd met Jacoba Molijn.

Musici van naam en faam.

Een groot deel van de 19e eeuw was de naam De Lange een begrip in het Rotterdamse muziekleven. Samuel de Lange senior (9 juni 1811 – 15 mei 1884) was een gezien musicus in Rotterdam en ook internationaal had hij een goede naam. De Lange sr. werkte als muziekleraar en organist van onder meer de Laurenskerk. Bovendien was hij stadsbeiaardier en medefirmant van de firma Rijken & De Lange. Ook zullen de carrières van zijn drie zoons, maar met name die van Samuel jr. en Daniël, bij de Rotterdammers tot de verbeelding hebben gesproken.

Stadsbeiaardier van Rotterdam, Rijken & De Lange

Vanaf zijn tiende jaar was Samuel de Lange (sr.) een aantal jaren in de leer bij de toen bekende orgelbouwer J. Reichner, die in Rotterdam was gevestigd. Wanneer De Lange precies met zijn muziekstudie begon is niet helemaal duidelijk, maar tot zijn leraren behoorden H.F. Pruys (orgel), J.B. Bremer sr. (orgel en piano), W.C. Mühlenfeldt (piano) en C.F. Hommert (theorie). Zij waren allemaal musici van naam die zich op een of andere wijze in het Rotterdamse muziekleven onderscheidden. Nadat De Lange een paar jaar hulporganist was geweest van de Lutherse Kerk, werd hij in 1833 benoemd tot organist van de Waalse Kerk in de Hoogstraat, in 1854 van de Zuiderkerk aan de Glashaven en in 1864 van de Grote of St-Laurenskerk.

Vanaf 1830, tot aan zijn overlijden in 1884, was De Lange ook stadsbeiaardier. Op dinsdag en zaterdag speelde hij steevast een uur op het carillon van de toren van de Laurenskerk en op donderdag op dat van het Stadhuis. Ook bij bijzondere gelegenheden strooide hij zijn klanken uit over de stad. Elke twee maanden moest hij de ton van beide torens ‘versteken’, zodat er bij de uurslagen telkens andere melodieën weerklonken. Hij werkte daarnaast als leraar aan de muziekschool van Toonkunst.

Vanaf 1840 was zijn naam verbonden met die van de Jan en George Rijken. Samen met hen vormde hij de firma Rijken & De Lange, een pianohandel die tot op de dag van vandaag in Rotterdam is gevestigd. Van deze verbintenis is onder andere bekend dat De Lange het kapitaal voor de firma fourneerde. Het bedrijf was bovendien in zijn woonhuis aan de Lombardstraat gevestigd. Na het overlijden van De Lange sr. in 1884 werd de familie door de Rijkens uitgekocht.

Organist van de Laurenskerk, componist

Samuel de Lange sr. moet een organist van kaliber geweest zijn. Bij elke benoeming was hij er in positie op vooruitgegaan. Toen hij in 1864 werd benoemd tot organist van de Laurenskerk werd er zelfs geen vergelijkend examen gehouden. Er was dus geen enkele twijfel over zijn grote gaven en kwaliteiten. ‘s Zondags speelde hij (in ‘zijn’ Laurenskerk) vier kerkdiensten, en verder waren in de week nog twee avonddiensten, naast huwelijken en begrafenissen waarbij zijn orgelspel verlangd werd.

’s Zomers was er elke 14 dagen een orgelconcert, vanaf begin juni tot september, soms op woensdag, soms op vrijdag, maar steeds ’s middags om twee uur. Meermalen valt in berichten te lezen dat deze concerten, op voor ons ongebruikelijke tijden, goed werden bezocht. Hij speelde veel werken van Bach, Händel, Liszt (in die tijd nogal vooruitstrevend), Mendelssohn en Schumann. Behalve originele orgelmuziek kwamen er ook veel fragmenten uit orkestwerken, aria’s uit oratoria en pianostukken op zijn programma’s voor, geheel conform de gewoonte in die tijd. Van tijd tot tijd speelde hij orgelstukken van oude 16de en 17de meesters: Frescobaldi, Muffat en Speth. Verder werd hij geïnspireerd – stellig mede door het schitterende orgel in de Laurenskerk – tot het schrijven van composities, waaronder vier sonates, die sterk naar Mendelssohn gemodelleerd zijn en ook tegenwoordig nog regelmatig worden uitgevoerd.

Bach, de Orde van de Eikenkroon

In 1870 was hij initiatiefnemer van de Bach-vereeniging, die toen in Rotterdam werd opgericht. Aan zijn zoons had hij in hun muzikale opvoeding veel nadruk gelegd op het belang van de composities van Bach. Zowel Samuel junior als Daniël hebben hun hele leven bijgedragen aan de verspreiding van de muziek van Bach en stonden – als dirigenten – aan de wieg van bijvoorbeeld de Matthäus Passion-traditie.

In 1877 was De Lange senior vijftig jaar organist en de vele blijken van waardering die hij bij deze gelegenheid ontving, geven aan hoe gezien hij in Rotterdam was. Koning Willem III benoemde hem, op voordracht van de hervormde Rotterdamse organisten, tot Ridder in de Orde van de Eikenkroon.

In 1883 moest hij zich, vanwege zijn afnemende gezondheid, bij het geven van concerten in de Laurenskerk laten bijstaan door zijn collega’s. De dan twintigjarige George Rijken, zoon van Jan Rijken van de pianofirma, krijgt meer dan eens het verzoek om kerkdiensten voor hem waar te nemen. Op 15 mei 1884 overleed Samuel de Lange.

Oeuvre

Samuel de Lange sr. liet een bescheiden hoeveelheid composities na, waarin zijn vier orgelsonates een belangrijke plaats innemen. Naast orgelwerken schreef hij o.a. pianowerken, liederen en koormuziek. Het idioom waarin hij componeerde is romantisch. De invloed van Felix Mendelssohn Bartholdy op zijn schrijfstijl is onmiskenbaar.